ในยุคที่ความปลอดภัยเป็นสิ่งสำคัญ ระบบปั๊มน้ำดับเพลิงถือเป็นหนึ่งในเทคโนโลยีที่ช่วยรักษาความปลอดภัยในสถานที่ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นอาคารสำนักงาน โรงงาน หรือแม้กระทั่งบ้านพักอาศัย ระบบปั๊มน้ำดับเพลิงทำหน้าที่สำคัญในการจ่ายน้ำไปยังจุดที่เกิดเพลิงไหม้ เพื่อช่วยควบคุมและดับไฟอย่างมีประสิทธิภาพ
การทำความเข้าใจระบบปั๊มน้ำดับเพลิงนั้นไม่เพียงแค่รู้ว่าเครื่องมือนี้ทำงานอย่างไร แต่ยังต้องมีความรู้ในเรื่องของประเภทต่าง ๆ ที่เหมาะสมกับสถานที่และการใช้งาน รวมไปถึงการปฏิบัติตามมาตรฐานที่กำหนดไว้เพื่อให้มั่นใจได้ว่าระบบจะทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพในยามเกิดเหตุไฟไหม้จริง ๆ
ระบบปั๊มน้ำดับเพลิง คืออะไร
ระบบปั๊มน้ำดับเพลิง (Fire Pump System) เป็นส่วนสำคัญของระบบป้องกันอัคคีภัยในอาคารและโรงงานอุตสาหกรรม ทำหน้าที่เพิ่มแรงดันน้ำเพื่อให้สามารถส่งน้ำไปยังจุดที่ต้องการได้อย่างรวดเร็วและเพียงพอในกรณีเกิดเหตุเพลิงไหม้ ระบบนี้จำเป็นต้องมีในสถานที่ที่มีระบบสปริงเกอร์ ระบบหัวจ่ายน้ำดับเพลิง (Hydrant) หรือระบบฉีดน้ำดับเพลิงที่ต้องใช้แรงดันสูง
- อ่านเพิ่มเติม : ความจำเป็นของระบบดับเพลิง ในอาคาร
ความสำคัญของระบบปั๊มน้ำดับเพลิง ได้แก่:
1. ช่วยควบคุมและระงับเพลิงไหม้ได้อย่างรวดเร็ว – ลดการสูญเสียชีวิตและทรัพย์สิน
2. ช่วยให้แรงดันน้ำเพียงพอ – ส่งน้ำไปยังจุดที่สูง เช่น อาคารสูง โรงงานขนาดใหญ่ หรือสถานที่ที่มีระบบดับเพลิงแบบสปริงเกอร์ที่ต้องการแรงดันคงที่
3. ช่วยสนับสนุนระบบสปริงเกอร์และหัวจ่ายน้ำดับเพลิง – ทำให้สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพในทุกสถานการณ์
4. เพิ่มความปลอดภัยให้กับอาคารและสถานที่ประกอบการ – เป็นไปตามข้อกำหนดด้านความปลอดภัยของกฎหมายและมาตรฐานสากล เช่น NFPA 20 หรือมาตรฐานของวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย
หลักการทำงานของระบบปั๊มดับเพลิง
ระบบปั๊มดับเพลิงทำงานโดยรับน้ำจากแหล่งน้ำ เช่น แทงก์เก็บน้ำหรือบ่อน้ำใต้ดิน แล้วเพิ่มแรงดันเพื่อส่งไปยังระบบท่อดับเพลิง เมื่อเกิดเหตุเพลิงไหม้และมีการใช้งานหัวจ่ายน้ำดับเพลิงหรือระบบสปริงเกอร์ ระบบจะตรวจจับแรงดันน้ำที่ลดลง และสั่งให้ปั๊มน้ำทำงานโดยอัตโนมัติ โดยปั๊มดับเพลิงจะมีการทดลองปั๊มดับเพลิง ตามมาตรฐาน NFPA 25
ขั้นตอนการทำงานหลักของระบบมีดังนี้:
- การตรวจจับแรงดันน้ำ – ระบบเซ็นเซอร์จะคอยตรวจจับแรงดันน้ำในระบบ เมื่อแรงดันลดลงต่ำกว่าค่าที่กำหนด ปั๊มน้ำจะเริ่มทำงาน
- ปั๊มน้ำเริ่มทำงาน – ปั๊มจะดึงน้ำจากแหล่งน้ำและเพิ่มแรงดันก่อนส่งเข้าสู่ระบบท่อดับเพลิง
- ส่งน้ำไปยังจุดที่ต้องการ – น้ำแรงดันสูงจะถูกส่งไปยังหัวจ่ายน้ำดับเพลิง สปริงเกอร์ หรืออุปกรณ์ดับเพลิงอื่น ๆ
- ปิดการทำงานของปั๊มน้ำ – เมื่อเหตุเพลิงไหม้สงบและแรงดันน้ำกลับสู่ระดับปกติ ปั๊มจะหยุดทำงานโดยอัตโนมัติ
องค์ประกอบของระบบปั๊มน้ำดับเพลิง
ระบบปั๊มน้ำดับเพลิงประกอบด้วยส่วนสำคัญหลายส่วนที่ทำงานร่วมกัน ได้แก่
-
ปั๊มน้ำดับเพลิง (Fire Pump) – เป็นหัวใจหลักของระบบ ทำหน้าที่เพิ่มแรงดันน้ำ โดยมีประเภทหลัก ๆ ได้แก่
- ปั๊มไฟฟ้า (Electric Fire Pump) – ใช้มอเตอร์ไฟฟ้าเป็นตัวขับเคลื่อน
- ปั๊มน้ำมันดีเซล (Diesel Fire Pump) – ใช้เครื่องยนต์ดีเซลขับเคลื่อน เหมาะสำหรับสถานที่ที่ต้องการความต่อเนื่องแม้ไฟฟ้าดับ
- ปั๊มจ๊อกกี้ (Jockey Pump) – เป็นปั๊มขนาดเล็กที่ช่วยรักษาแรงดันในระบบให้คงที่
-
แหล่งจ่ายน้ำ (Water Supply Source) – เป็นแหล่งน้ำที่ใช้สำหรับปั๊ม เช่น
- ถังเก็บน้ำ (Water Tank)
- บ่อน้ำใต้ดิน (Underground Water Reservoir)
- ระบบจ่ายน้ำจากเทศบาล (Municipal Water Supply)
-
ตู้ควบคุมปั๊ม (Fire Pump Controller) – เป็นศูนย์ควบคุมที่สั่งการให้ปั๊มทำงานอัตโนมัติเมื่อแรงดันน้ำลดลง
-
ระบบท่อส่งน้ำ (Fire Pump Piping System) – ท่อที่ใช้ส่งน้ำจากปั๊มไปยังระบบดับเพลิงภายในอาคาร
-
วาล์วและอุปกรณ์ควบคุม (Valves & Control Equipment) – เช่น
- เช็ควาล์ว (Check Valve) – ป้องกันน้ำไหลย้อนกลับ
- เกจวัดแรงดัน (Pressure Gauge) – ใช้วัดแรงดันน้ำ
- วาล์วควบคุม (Control Valve) – ใช้เปิด-ปิดการไหลของน้ำ
-
ระบบตรวจจับแรงดัน (Pressure Sensing System) – ใช้เซ็นเซอร์ตรวจจับแรงดันน้ำ เพื่อสั่งให้ปั๊มทำงานอัตโนมัติ
ประเภทของปั๊มน้ำดับเพลิงตามแหล่งพลังงาน
ปั๊มน้ำดับเพลิงมีหลายประเภท โดยสามารถแบ่งตามแหล่งพลังงานและลักษณะของปั๊มได้ดังนี้
1. ประเภทของปั๊มน้ำดับเพลิงตามแหล่งพลังงาน
1.1 ปั๊มน้ำดับเพลิงแบบไฟฟ้า (Electric Fire Pump)
-
- ใช้มอเตอร์ไฟฟ้าเป็นตัวขับเคลื่อน
- เหมาะสำหรับอาคารที่มีแหล่งจ่ายไฟที่มั่นคง
- มีการบำรุงรักษาต่ำกว่าแบบเครื่องยนต์
- ต้องมีระบบสำรองไฟเผื่อกรณีไฟฟ้าดับ
1.2 ปั๊มน้ำดับเพลิงแบบเครื่องยนต์ดีเซล (Diesel Fire Pump)
-
- ใช้เครื่องยนต์ดีเซลเป็นต้นกำลัง
- ทำงานได้แม้ไฟฟ้าดับ จึงเหมาะกับอาคารที่ต้องการความปลอดภัยสูง
- ต้องมีการบำรุงรักษาเครื่องยนต์อย่างสม่ำเสมอ
- มักใช้เป็นปั๊มสำรองร่วมกับปั๊มไฟฟ้า
1.3 ปั๊มน้ำดับเพลิงแบบเทอร์ไบน์ไอน้ำ (Steam Turbine Fire Pump)
-
- ใช้พลังงานไอน้ำจากหม้อไอน้ำเป็นต้นกำลัง
- นิยมใช้ในโรงงานอุตสาหกรรมที่มีระบบไอน้ำอยู่แล้ว
- มีต้นทุนสูงและซับซ้อนกว่าปั๊มชนิดอื่น
2. ประเภทของปั๊มน้ำดับเพลิงตามลักษณะของปั๊ม
2.1 ปั๊มหอยโข่ง (Centrifugal Fire Pump)
-
- เป็นปั๊มที่ใช้แรงเหวี่ยงหนีศูนย์กลางในการส่งน้ำ
- มีการใช้งานแพร่หลายในอาคารสูงและโรงงานอุตสาหกรรม
- มีหลายรูปแบบ ได้แก่
- End Suction Pump: มีทางดูดน้ำและทางจ่ายน้ำอยู่ตรงข้ามกัน
- Split Case Pump: มีใบพัดอยู่ตรงกลางและตัวปั๊มแยกเป็นสองฝั่ง ทำให้ซ่อมบำรุงง่าย
- Vertical Turbine Pump: ใช้สำหรับสูบน้ำจากแหล่งน้ำลึก เช่น บ่อบาดาลหรือแทงค์ใต้ดิน
2.2 ปั๊มแบบเจ็ท (Jet Fire Pump)
-
- ใช้แรงดันจากน้ำหรือก๊าซแรงดันสูงช่วยในการส่งน้ำ
- นิยมใช้ในสถานที่ที่ต้องการแรงดันสูงแต่มีพื้นที่จำกัด
2.3 ปั๊มแบบลูกสูบ (Reciprocating Fire Pump)
-
- ใช้ระบบลูกสูบเพื่อดูดและจ่ายน้ำ
- เหมาะสำหรับงานที่ต้องการแรงดันสูงมาก
- มักใช้ในโรงงานอุตสาหกรรมเฉพาะทาง เช่น โรงกลั่นน้ำมัน
2.4 ปั๊มแรงดันสูงแบบหลายใบพัด (Multistage Fire Pump)
-
- มีหลายใบพัดเพื่อเพิ่มแรงดันน้ำให้สูงขึ้น
- ใช้ในอาคารสูงหรือระบบที่ต้องการแรงดันสูงมาก
3. ปั๊มน้ำดับเพลิงสำรอง (Jockey Pump)
- เป็นปั๊มขนาดเล็กที่ทำงานร่วมกับปั๊มหลัก
- ใช้รักษาแรงดันในระบบให้คงที่ และช่วยลดการทำงานของปั๊มหลัก
- มักใช้ในระบบสปริงเกอร์อัตโนมัติ
การเลือกประเภทของปั๊มน้ำดับเพลิงขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ขนาดของอาคาร แหล่งพลังงานสำรอง และความต้องการแรงดันน้ำ สำหรับอาคารทั่วไปมักใช้ ปั๊มหอยโข่งแบบไฟฟ้า ร่วมกับ ปั๊มดีเซลสำรอง และ Jockey Pump เพื่อให้ระบบมีความปลอดภัยและทำงานได้แม้ในกรณีฉุกเฉิน
มาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับระบบปั๊มดับเพลิง
การติดตั้งและใช้งานปั๊มน้ำดับเพลิงต้องเป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนด เพื่อให้มั่นใจว่าระบบสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพในกรณีฉุกเฉิน มาตรฐานที่สำคัญ ได้แก่
1. มาตรฐาน NFPA 20 (National Fire Protection Association Standard No 20)
NFPA 20 เป็นมาตรฐานระดับสากลที่กำหนดแนวทางในการติดตั้งและใช้งานปั๊มน้ำดับเพลิง โดยครอบคลุมรายละเอียดเกี่ยวกับประเภทของปั๊ม อุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง และข้อกำหนดด้านความปลอดภัย
🔹 ข้อกำหนดหลักของ NFPA 20
✅ ประเภทของปั๊มน้ำดับเพลิง – ต้องเป็นปั๊มหอยโข่งหรือปั๊มเทอร์ไบน์ที่ได้รับการรับรอง
✅ ระบบจ่ายพลังงาน – ต้องมีระบบไฟฟ้าและเครื่องยนต์ดีเซลสำรอง
✅ แรงดันและอัตราการไหล – ต้องสามารถจ่ายน้ำได้อย่างต่อเนื่องโดยมีแรงดันที่เหมาะสม
✅ การควบคุมอัตโนมัติ – ระบบต้องสามารถทำงานได้ทันทีเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน
✅ การทดสอบและบำรุงรักษา – ต้องมีการทดสอบระบบอย่างสม่ำเสมอ
2. มาตรฐานอุตสาหกรรมไทย (มอก.) และกฎหมายที่เกี่ยวข้อง
ประเทศไทยมีมาตรฐานและกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับระบบปั๊มน้ำดับเพลิงที่ต้องปฏิบัติตาม เช่น
🔹 มาตรฐานอุตสาหกรรมไทย (มอก.)
- มอก. 1225-2551: มาตรฐานปั๊มน้ำหอยโข่งสำหรับการดับเพลิง
- มอก. 1432-2540: มาตรฐานระบบท่อสำหรับอาคารและระบบดับเพลิง
- มอก. 734-2553: มาตรฐานอุปกรณ์ควบคุมระบบน้ำดับเพลิง
🔹 กฎหมายและข้อบังคับที่เกี่ยวข้อง
- กฎหมายว่าด้วยอาคารและความปลอดภัย
- พระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 และฉบับแก้ไขเพิ่มเติม
- กำหนดให้ อาคารสูงและอาคารขนาดใหญ่พิเศษ ต้องติดตั้งระบบดับเพลิงที่ได้มาตรฐาน
- กฎกระทรวงกำหนดมาตรฐานระบบดับเพลิงในอาคาร
- กำหนดประเภทอาคารที่ต้องมีระบบปั๊มน้ำดับเพลิง
- กฎหมายเกี่ยวกับโรงงานอุตสาหกรรม
- พระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535
- บังคับให้โรงงานที่มีความเสี่ยงเพลิงไหม้ต้องติดตั้งระบบดับเพลิงที่มีปั๊มน้ำและถังเก็บน้ำสำรอง
- กฎหมายเกี่ยวกับความปลอดภัยในการทำงาน
- พระราชบัญญัติความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงาน พ.ศ. 2554
- กำหนดให้นายจ้างต้องติดตั้งระบบป้องกันอัคคีภัยที่มีประสิทธิภาพ
ผู้ติดตั้งระบบดับเพลิงและผู้ตรวจสอบระบบปั๊มน้ำดับเพลิง ต้องปฏิบัติตามข้อกำหนดเหล่านี้ เพื่อความปลอดภัยและประสิทธิภาพสูงสุดของระบบดับเพลิง โดยระบบปั๊มน้ำดับเพลิง จัดอยู่ในอุปกรณ์ที่ต้องตรวจสอบใน การตรวจสอบระบบดับเพลิง ประจำปี ผู้สำหรับนายจ้างหรือเจ้าของอาคารที่ต้องการตรวจสอบสามารถให้บริการตรวจสอบระบบดับเพลิง ประจำปี เพื่อตรวจสอบระบบไปในทีเดียวได้
สรุป
ระบบปั๊มน้ำดับเพลิงเป็นอุปกรณ์สำคัญที่ช่วยให้ระบบดับเพลิงสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเพิ่มแรงดันน้ำให้เพียงพอต่อการใช้งาน ระบบนี้ประกอบด้วยปั๊มน้ำ แหล่งน้ำ ตู้ควบคุม ระบบท่อ และอุปกรณ์ควบคุมต่าง ๆ ซึ่งทั้งหมดต้องทำงานประสานกัน เพื่อให้สามารถรับมือกับเหตุเพลิงไหม้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
การมีระบบปั๊มน้ำดับเพลิงที่ดีและได้รับการบำรุงรักษาอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยลดความเสียหายจากเพลิงไหม้ และเพิ่มความปลอดภัยให้กับอาคารและสถานประกอบการได้เป็นอย่างดี
