การเลือกหัวฉีดสปริงเกอร์ ที่เหมาะสมกับอาคารแต่ละประเภท

ระบบสปริงเกอร์อัตโนมัติเป็น หนึ่งในองค์ประกอบของระบบดับเพลิงในอาคาร โดยเฉพาะอาคารที่มีความเสี่ยงสูง เช่น อาคารสูง โรงงานอุตสาหกรรม และคลังสินค้า แต่หัวฉีดสปริงเกอร์ นั้นมีหลายประเภท ซึ่งแต่ละประเภทมีคุณสมบัติและการใช้งานที่แตกต่างกัน ดังนั้น เจ้าของอาคาร ควรศึกษาข้อมูล การเลือกหัวฉีดที่เหมาะสม เพื่อให้ระบบดับเพลิงมีประสิทธิภาพสูงสุดและสอดคล้องกับกฎหมายและมาตรฐานสากล เช่น NFPA 13 และ มาตรฐานวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย (วสท.)

ตามกฎหมายพระราชบัญญัติควบคุมโรงงาน และพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร ได้กำหนดให้อาคาร และโรงงานที่เข้าเงื่อนไขกำหนดต้องมีการติดตั้งระบบสปริงเกอร์ดับเพลิง หรือระบบดับเพลิงอัตโนมัติที่เทียบเท่าระบบดับเพลิง ซึ่งข้อมูลเกี่ยวกับการเลือกหัวสปริงเกอร์เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่ควรรู้ก่อนติดตั้ง

หัวฉีดสปริงเกอร์ คือ

หัวฉีดสปริงเกอร์ (Sprinkler Head) คือ อุปกรณ์ในระบบดับเพลิงอัตโนมัติที่ติดตั้งในอาคารเพื่อควบคุมและระงับอัคคีภัยโดยอัตโนมัติ หัวฉีดนี้จะทำงานเมื่ออุณหภูมิในบริเวณนั้นสูงขึ้นจนถึงค่าที่กำหนด ส่งผลให้กลไกเปิดให้น้ำพ่นออกมาเพื่อลดอุณหภูมิและดับไฟในระยะที่กำหนดไว้

ส่วนประกอบของหัวฉีดสปริงเกอร์

Bulb หรือ Fusible Link – ตัวตรวจจับความร้อนที่จะแตกออกเมื่ออุณหภูมิสูงถึงจุดที่กำหนด (เช่น 68°C หรือ 93°C ขึ้นอยู่กับประเภท)
Frame – โครงสร้างของหัวฉีดที่รองรับชิ้นส่วนต่าง ๆ และช่วยยึดติดกับท่อส่งน้ำ
Deflector – แผ่นกระจายน้ำที่ออกแบบให้พ่นน้ำในรูปแบบที่เหมาะสมกับการควบคุมไฟ
Orifice – ช่องเปิดที่ควบคุมปริมาณและแรงดันของน้ำที่พ่นออกจากหัวฉีด

หลักการทำงานของหัวฉีดสปริงเกอร์

เมื่อเกิดไฟไหม้ ความร้อนจากเปลวไฟจะทำให้ Bulb (หลอดแก้วบรรจุของเหลวขยายตัว) หรือ Fusible Link (แถบโลหะที่หลอมละลายเมื่อร้อนจัด) แตกออก เปิดช่องให้น้ำจากระบบส่งออกมาและกระจายไปยังบริเวณที่เกิดเพลิงไหม้ โดยแต่ละหัวฉีดจะทำงานเป็นอิสระจากกันและจะไม่ทำงานพร้อมกันทั้งหมด

ประเภทของหัวฉีดสปริงเกอร์ มีอะไรบ้าง

หัวฉีดสปริงเกอร์มีหลายประเภท ซึ่งออกแบบให้เหมาะสมกับเงื่อนไขของอาคารแต่ละประเภท ดังนี้:

1. หัวฉีดแบบ Conventional

หัวฉีดประเภทนี้สามารถพ่นน้ำได้ทั้งขึ้นและลง โดยเหมาะสำหรับพื้นที่ทั่วไป เช่น สำนักงาน อาคารพาณิชย์ และห้องประชุม ข้อดีของหัวฉีดแบบ Conventional คือสามารถกระจายน้ำได้ดีทั้งแนวตั้งและแนวนอน แต่ประสิทธิภาพในการควบคุมไฟอาจไม่ดีเท่ากับหัวฉีดที่ออกแบบมาเฉพาะด้าน

2. หัวฉีดแบบ Upright

หัวฉีดแบบนี้มีลักษณะติดตั้งในลักษณะตั้งขึ้น และเหมาะสำหรับพื้นที่ที่มีสิ่งกีดขวางด้านล่าง เช่น โรงงาน คลังสินค้า และที่จอดรถใต้ดิน เนื่องจากหัวฉีด Upright สามารถพ่นน้ำขึ้นด้านบนแล้วตกลงมา ทำให้สามารถคลุมพื้นที่ได้ดี

3. หัวฉีดแบบ Pendent

หัวฉีด Pendent เป็นประเภทที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในอาคารสำนักงาน โรงแรม และห้างสรรพสินค้า หัวฉีดประเภทนี้ติดตั้งโดยห้อยลงจากเพดาน และออกแบบให้พ่นน้ำลงสู่พื้นที่ด้านล่างอย่างมีประสิทธิภาพ

4. หัวฉีด ESFR (Early Suppression Fast Response)

หัวฉีด ESFR ถูกออกแบบมาเพื่อใช้ในคลังสินค้าหรือโรงงานอุตสาหกรรมที่มีวัตถุไวไฟ โดยมีความสามารถในการปล่อยน้ำได้อย่างรวดเร็วและครอบคลุมพื้นที่มากกว่าหัวฉีดทั่วไป ทำให้สามารถควบคุมไฟได้เร็วขึ้นโดยไม่ต้องพึ่งพาผนังกันไฟ

5. หัวฉีดแบบ Sidewall

หัวฉีดประเภทนี้ใช้สำหรับติดตั้งที่ผนังแทนเพดาน เหมาะสำหรับห้องที่มีเพดานต่ำ หรือบริเวณที่ไม่สามารถติดตั้งหัวฉีดแบบ Pendent หรือ Upright ได้ เช่น โถงทางเดินและห้องพักโรงแรม

ปัจจัยในการเลือกหัวฉีดสปริงเกอร์ ที่เหมาะสม

1. ประเภทของอาคารและลักษณะการใช้งาน

อาคารแต่ละประเภทมีความต้องการที่แตกต่างกัน ตัวอย่างเช่น:

อาคารสูงและสำนักงาน: เหมาะกับหัวฉีด Pendent หรือ Conventional เนื่องจากมีฝ้าเพดานที่สามารถติดตั้งได้ง่าย
คลังสินค้าและโรงงานอุตสาหกรรม: ควรใช้หัวฉีด ESFR หรือ Upright เพื่อให้สามารถระงับไฟได้รวดเร็วและมีประสิทธิภาพสูงสุด
โรงแรมและโรงพยาบาล: ควรใช้หัวฉีด Sidewall ในบริเวณห้องพัก เพื่อความสวยงามและป้องกันความเสียหายต่อโครงสร้าง

สามารถอ่านข้อมูลเพิ่มเติม ประเภทระบบดับเพลิง ในอาคาร ที่นิยมใช้งานมีอะไรบ้าง เพื่อเป้นข้อมูลในการตัดสินใจ

2. แรงดันและอัตราการไหลของน้ำ

หัวฉีดสปริงเกอร์แต่ละประเภทต้องการแรงดันและอัตราการไหลของน้ำที่แตกต่างกัน ดังนั้น ต้องคำนึงถึงการออกแบบระบบประปาในอาคารด้วย การเลือกหัวฉีดที่ไม่เหมาะสมอาจทำให้แรงดันน้ำไม่เพียงพอและลดประสิทธิภาพในการดับเพลิง

3. อุณหภูมิของพื้นที่ใช้งาน

หัวฉีดสปริงเกอร์มีตัวกระตุ้นที่ทำงานเมื่อถึงอุณหภูมิที่กำหนด ทำให้ต้องเลือกให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อม เช่น:

อุณหภูมิปกติ (57-74 องศาเซลเซียส): ใช้ในสำนักงาน โรงแรม และอาคารทั่วไป
อุณหภูมิสูง (93-141 องศาเซลเซียส): ใช้ในโรงงานที่มีเตาหลอม หรือห้องเครื่องจักร

มาตรฐานและข้อกำหนดในการติดตั้ง

การติดตั้งหัวฉีดสปริงเกอร์ต้องเป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนด เช่น:

NFPA 13: เป็นมาตรฐานสากลที่กำหนดข้อกำหนดในการออกแบบ ติดตั้ง และบำรุงรักษาระบบสปริงเกอร์
มาตรฐาน วสท.: ควบคุมมาตรฐานการติดตั้งระบบดับเพลิงในประเทศไทย
กฎหมายควบคุมอาคาร: กำหนดให้อาคารบางประเภทต้องมีระบบสปริงเกอร์ เช่น โรงแรม โรงงาน และอาคารสูง

การบำรุงรักษาและตรวจสอบหัวฉีดสปริงเกอร์

ระบบสปริงเกอร์ต้องมีการตรวจสอบและบำรุงรักษาเป็นประจำ เพื่อให้ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยมีแนวทางดังนี้:

การตรวจสอบรายเดือน: ตรวจสอบวาล์วและแรงดันน้ำ
การทดสอบรายปี: ตรวจสอบการทำงานของหัวฉีด และปั๊มน้ำดับเพลิง
การเปลี่ยนหัวฉีดเมื่อชำรุด: หัวฉีดที่เสียหายหรือมีการสะสมของคราบสกปรกต้องเปลี่ยนใหม่ทันที

สำรหับผู้ที่ต้องการผู้ให้บริการตรวจสอบระบบดับเพลิง ที่ได้รับอนุญาตเป็นผู้ตรวจสอบถามกฎหมาย พร้อมออกรายงานการตรวจสอบและเซ็นรับรอง ให้คุณสามารถนำไปยื่นเป็นเอกสารยืนยันได้ ตามกฎหมาย เราขอแนะนำที่ ตรวจสอบระบบดับเพลิง.com

บริการตรวจระบบดับเพลิงประจำปี
บำรุงรักษาระบบดับเพลิง
ติดตั้งและ ซ่อมแซมระบบดับเพลิง
พร้อมเดินทางให้บริการทั่วประเทศ 77 จังหวัด
พร้อมออกรายงาน และข้อเสนอแนะจากวิศวกลเครื่องกล

ติดต่อสอบถาม : [email protected]

สรุป

การเลือกหัวฉีดสปริงเกอร์ที่เหมาะสมกับอาคารเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของระบบดับเพลิงและลดความเสียหายจากอัคคีภัย เจ้าของอาคารควรศึกษาและเลือกประเภทของหัวฉีดให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อม และลักษณะการใช้งานของอาคาร ตลอดจนปฏิบัติตามมาตรฐานและข้อกำหนดของกฎหมาย อย่างละเอียด

แหล่งอ้างอิง

National Fire Protection Association (NFPA). (2022). NFPA 13: Standard for the Installation of Sprinkler Systems.
วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย (วสท.). (2565). มาตรฐานการออกแบบและติดตั้งระบบดับเพลิง.
กรมโยธาธิการและผังเมือง. (2564). กฎหมายควบคุมอาคารและข้อกำหนดเกี่ยวกับระบบดับเพลิง.

บทความที่น่าสนใจ

หัวฉีดสปริงเกอร์